Header afbeelding

De Speech van Lukas Vanelderen

Omdat Lukas Vanelderen zo’n inspirerende speech gaf tijdens de wooncoop nieuwjaarsdrink, delen we hem graag met jou.

Zijn woorden raakten niet alleen de harten van de aanwezigen, maar gaven ook een beeld van zijn visie op collectieve groei en samenwerking binnen onze wooncoop-gemeenschap. 

Lukas Vanelderen wooncoop nieuwjaarsdrink 2024 De Nieuwe Vrede Antwerpen Berchem
Lukas Vanelderen geeft zijn speech

De Speech

Welkom beste coöperanten,

Bedankt dat jullie hier zijn. Ik wens jullie elk een goed 2024, vol geluk en een goede gezondheid. Ik wens ons samen een goed wooncoop-jaar met projecten en financiering die vooruit gaan. Het mag beter zijn dan in 2023 want het is toch niet gemakkelijk geweest voor wooncoop: De steeds hogere rentetarieven, de btw-verhoging en de hogere bouwkosten hebben enkele projecten vertraagd. 

Maar in 2023 waren er ook belangrijke stappen vooruit: we haalden in 2023 ongeveer €10.000.000 op in leningen en aandelen van burgers. Daarnaast is er nu ook een derde bank die de wooncoop-projecten meefinanciert. Naast VDK en Triodos worden we nu ook door BNP gefinancierd. Als laatste goede nieuws: er werd stevig gebouwd en verbouwd in Antwerpen, Gent en Sint-Niklaas.

Lukas Vanelderen wooncoop nieuwjaarsdrink 2024 De Nieuwe Vrede Antwerpen Berchem

Vooruitblik op 2024

2024 wordt sowieso een speciaal jaar. We gaan een fikse sprong maken, van een goede 50 afgewerkte wooneenheden naar meer dan 125. In de lente wordt in Gent project Bellefleur opgeleverd, na de zomer wordt hier vlakbij project de Wasserij opgeleverd, en De Paterssite in Sint-Niklaas.

In 2024 willen we ook op verschillende plekken nieuwe werven starten: in Hasselt,  Genk, Gent en in Leuven.

Dus ja, er breekt echt een nieuwe fase aan, met meer en meer gelegde stenen en meer en meer bewoonde woningen. 

Dan is er natuurlijk nog iets bijzonders voor 2024: Karel is hier niet. Het wordt het eerste jaar zonder Karel in het team en het bestuur. We hebben jullie deze week geïnformeerd, en voor velen was het een verrassing. Karel, Gerbrand en ik hebben wooncoop opgericht in 2017, en Karel en ik hebben de voorbije jaren leiding gegeven aan wooncoop.

Karel lootens nieuwjaarsdrink 2023 wooncoop
Karel Lootens (rechts) tijdens de nieuwjaarsdrink 2023

Begin 2017 heb ik Karel voor het eerst ontmoet. Hij had een sabbatperiode en zocht uit hoe hij iets coöperatiefs met wonen kon doen. Ik had ook een sabbatperiode en was op zoek naar hoe ik iets goeds voor de stad kon doen. Samen met Gerbrand zijn we vanaf een wit blad begonnen, en tegen de zomer hadden we:

  • De statuten van wooncoop klaar.
  • Overeenkomsten om de eerste twee panden te kopen.
  • De contacten voor de bankfinanciering gelegd.
  • Waren we de renovatiewerken aan het aanbesteden.
  • Waren we volop investeerders aan het zoeken.

De snelheid waarmee dit gebeurde is exemplarisch voor werken met Karel, voor de startersenergie van Karel. Samen hebben we heel wat watertjes doorzwommen. Ik en velen van ons hebben veel geleerd van Karel. We hebben veel en fijn samengewerkt, en mooie momenten gehad. Natuurlijk was het niet altijd rozengeur en maneschijn, maar… 

… Ja, ik ga Karel missen, en ik ben niet alleen.

over wooncoop - leer het team kennen dat coöperatief wonen mogelijk maakt
Het wooncoop team in 2021 met Karel (de 2e van rechts)

Karel heeft met hart en ziel wooncoop mee uit de grond gestampt, voortgetrokken, enthousiasme gecreëerd. Hij is een echte bezieler, kansen-zoeker en pionier geweest voor wooncoop. Maar, Karel is ook ECHT een pionier. Zijn talent en zijn goesting zitten echt in het starten. Wooncoop is nu uit de startfase aan het groeien en daarom zet Karel een stap opzij. Hij geeft ruimte om verder te groeien en te professionaliseren, want in die nieuwe context komt hij minder tot zijn recht. Maar we gaan niet vergeten wat Karel allemaal voor wooncoop betekent.

Dank u Karel, voor je onschatbare bijdrage aan wooncoop

Hij is hier niet, maar laat ons hem toch een applaus geven

** oorverdovend applaus**

Intussen is Joris De Kelver aan de slag als directeur ad-interim. Joris komt uit de bankensector. Hij heeft 20 jaar bij Belfius gewerkt en is daar tot het hoger management opgeklommen. Joris blijft zolang als nodig directeur ad interim en dat geeft ons tijd om naar een permanentere oplossing te zoeken. Maar Joris blijft ons, ook op langere termijn, bijstaan op het financiële vlak.

Joris is nu drie weken aan de slag en dat voelt goed, ik ben echt blij dat Joris erbij is. Hij brengt een pak expertise binnen op het vlak van financiën en leiderschap. We stellen Joris binnenkort aan jullie voor, maar je mag hem vandaag gerust aanspreken.

Welkom Joris, bedankt dat je wil bijdragen aan wooncoop.

wooncoop nieuwjaarsdrink 2024 De Nieuwe Vrede Antwerpen Berchem
Participatieve tafels tijdens de nieuwjaarsdrink 2024

Participatie

Nu wil ik het graag even hebben over het thema van vandaag, ‘participatie’, een korte intro voor de echte intro. Coöperatie IS participatie, misschien zelfs zelforganisatie. Als coöperant ben je tegelijkertijd een beetje klant en een beetje leverancier. Als coöperant word je op verschillende manieren uitgenodigd om bij te dragen aan wooncoop, om te participeren.

Wie heeft er hier al op enige wijze meegewerkt aan wooncoop? 

Iedereen mag de hand opsteken omdat jullie hier zijn. Dat is participatie.

Maar er is meer. Bijvoorbeeld: enkele coöperanten werden uitgenodigd om het onthaal van vandaag te doen, zodat de teamleden gemakkelijker aan te spreken zijn vandaag. Dit evenement werd uitgedacht en georganiseerd met coöperanten. We hebben binnen wooncoop altijd veel belang gehecht aan participatie. Laat mij een aantal voorbeelden geven van participatie binnen wooncoop.

  • Bewoners spelen een cruciale rol in het tot stand komen van projecten. Vaak zijn ze betrokken bij het zoeken naar gronden. Ze hebben inspraak in het ontwerp. Ze werven mee bewoners en financiering, en in sommige gevallen dragen ze ook bij aan het opvolgen van de werken. Dat is intensieve participatie.
  • Een aantal coöperanten participeert als experts. Ze geven advies aan team en bestuur
  • Een ander voorbeeld is ons prijsmodel: het model dat zegt hoeveel bewoners betalen om te wonen. De basis daarvan werd gelegd in de zomer van 2021. Het prijsmodel van dat moment werkte voor de samenhuisprojecten, maar het ging niet werken voor de grotere cohousingprojecten. Dus we gingen aan tafel zitten met een aantal toekomstige bewoners en een aantal  bestuursleden. Na twee sessies is het basisidee ineens tevoorschijn gekomen.
  • Een laatste voorbeeld is een mooi verhaal, de aankoop van project Bellefleur. Toen die kans zich aanbood hebben we in een mum van tijd de nodige centen kunnen ophalen.
    Jullie (de coöperanten) waren bereikbaar, jullie hebben geïnvesteerd of jullie hebben anderen aangemoedigd te investeren.

Dat wil niet zeggen dat participatie van een leien dakje gaat. Het is soms een uitdaging om dat goed te doen, voor het team én voor de coöperanten.  Maar we mogen onszelf best een schouderklopje geven. We doen dat echt niet slecht. Er wordt stevig en betekenisvol geparticipeerd in wooncoop.

Lukas Vanelderen Participatieknop oude radio wooncoop

De Participatieknopjes

Elk van ons heeft een eigen participatieknopje, dat lijkt op een draaiknopje vanop een oude radio. Heb je veel goesting en energie om te participeren, dan staat dat knopje goed opengedraaid. Heb je geen zin of energie, dan staat het dichtgedraaid.

Er is ook een grote algemene wooncoop-participatieknop. Als die knop goed opengedraaid staat dan is wooncoop gericht op participatie, staat ze open voor participatie en is ze faciliterend voor participatie.

Al onze participatieknopjes en die grote wooncoop-participatieknop zijn met elkaar verbonden. Als uw knopje goed open staat, dan is dat aanstekelijk voor de mensen rondom u. Als er genoeg van onze knopjes goed open staan, dan komt die grote knop ook in beweging, de organisatie zal zich vormen naar onze goesting en energie.

Als die grote knop opengedraaid wordt, dan zullen onze knopjes volgen, want het wordt plezanter en effectiever om te participeren.

Die samenhang is zeer belangrijk. Ze kan versterkend werken, ze kan ook verzwakkend werken. Daar is een kans en een risico, we hebben het al in beide richtingen mogen ervaren. Dus we moeten voldoende voorzichtig zijn: als de organisatie goesting en energie bij coöperanten aanwakkert dan moet de organisatie klaar zijn om daar mee om te gaan. Als er veel goesting is, maar de organisatie is niet klaar, dan gaat de organisatie soms moeten temperen.

Lukas Vanelderen Participatieknop oude radio wooncoop

Laat ons daar aan denken, maar laat ons ook even vrij dromen, dan mag ook vandaag want vandaag gaat over dromen en elkaar inspireren. Dus, droom een beetje met mij mee. Stel we krijgen die knoppen optimaal opengedraaid, wat dan?

Wat kan er gebeuren rond overheidsbeleid?
In november lanceerden we een petitie tegen de verhoging van het BTW-tarief op afbraak en heropbouw. We haalden bijna 3000 handtekeningen op. Niet slecht, maar wat als elk van de 1700 coöperanten 10 handtekeningen had verzameld? Dan zouden het er 17.000 zijn geweest.

Wat als we al onze politieke connecties optimaal zouden kunnen benutten om druk uit te oefenen?

Wat kan er bij optimale participatie gebeuren met het wooncoop-team?
Het wooncoop-team is relatief klein terwijl er heel veel te doen is en er een waaier aan expertise nodig is. Onder onze coöperanten bevinden zich veel experts. Wat als we die optimaal zouden kunnen inschakelen als adviseurs? Wat als het team meer een faciliterend team wordt, dat coöperanten helpt bij het uitvoeren van een deel van het wooncoop-werk? Wat als er een team-lid uitvalt en één of meer coöperanten gemakkelijk kunnen inspringen? Dat zou nogal een veerkracht zijn.

Strategie
Met team en bestuur zijn we de voorbije periode bezig geweest met strategie. Ten gepaste tijde willen we coöperanten de kans geven die strategie te begrijpen, eraan bij te dragen en er op te wegen. Want, er zit veel wijsheid bij jullie, jullie kunnen die strategie beter maken. En, wanneer die strategie bij genoeg coöperanten opgenomen is, dan zal die ook veel effectiever zijn.

Een stap vooruit

Kunnen we stap voor stap deze dromen werkelijkheid laten worden?

We moeten daar blijven aan werken, want dit zijn allemaal zaken die wooncoop sterker en veerkrachtiger kunnen maken. Ze kunnen wooncoop helpen gezond te groeien en dit kunnen we allemaal voelen in onze woonkwaliteit, in onze portemonnee en in onze positieve impact op de maatschappij. 

Bedankt allemaal voor jullie aandacht. Ik hoop dat we na een wat moeilijker 2023 een fantastisch 2024 zullen hebben en dat we met een goede participatie, samen wooncoop naar een volgend niveau kunnen tillen.

wooncoop nieuwjaarsdrink 2024 De Nieuwe Vrede Antwerpen Berchem

Sociaal.net onderzoekt

Sociaal.net deed een uitgebreid onderzoek naar coöperatief wonen. Hiervoor interviewden ze expert Lieve Jacobs van CERA.

Bij wooncoop zijn we alvast onder de indruk van de diepgang en de nuance van het artikel. Een aanrader om te lezen en door te sturen dus!

De favoriete quotes van wooncoop

We haalden de meest interessante quotes uit het artikel:

Quote 1

Belgen hebben een baksteen in de maag, luidt het gezegde. Maar alsmaar stijgende huizenprijzen en hogere rentes maken woningbezit voor velen een verre droom. En daar liggen mensen wakker van. 

Quote 2

Bij een wooncoöperatie draait het niet om een belegging, legt Jacobs uit. “Het doel is wonen. De huur die je betaalt is berekend op basis van de reële kosten, niet op basis van de winst die een huisbaas wil maken. Vooral op lange termijn zorgt dat ervoor dat wonen via een wooncoöperatie betaalbaarder zal zijn dan wonen op de reguliere woonmarkt, waar de huurprijzen alleen maar stijgen.”

Quote 3

Wooncoöperaties denken ook meer op lange termijn. “Al van bij het ontwerp wordt rekening gehouden met onderhoudskosten. Daardoor maken ze duurzamere keuzes op vlak van materiaal en bouwtechnieken. De coöperatie zal het gebouw namelijk altijd in haar portefeuille willen houden. Je kan het vergelijken met kloosters. Het is geen toeval dat die vandaag vaak nog in goede staat zijn. Ze werden gebouwd voor de eeuwigheid, en dus niet met de vinger op de knip.”

Quote 4

Dat is dus voor haar doelstelling nummer één voor de nieuwe minister van Wonen: de lokale overheden doen stoppen met verkopen van gronden. “Daarnaast zou ik als ik minister van Wonen was geen renovatiepremies meer geven aan individuele eigenaars. Ik zou enkel premies geven op wijkniveau. In een hele wijk warmtepompen installeren of gevelisolatie aanbrengen is nu eenmaal veel kostenefficiënter dan dit woning per woning doen. Ook dan zal je zien dat daar vanzelf allerlei coöperatieve initiatieven ontstaan. Dat staat als een paal boven water.”

Volksraadpleging Gent 8 oktober 2023

Volksraadpleging betaalbaar wonen in Gent

In Gent wordt op 8 oktober een volksraadpleging georganiseerd rond betaalbaar wonen. De actiegroep Te Duur kon dit afdwingen door meer dan 26.000 Gentse handtekeningen te verzamelen.

Deze volksraadpleging vindt plaats op 8 oktober en bevat de volgende twee vragen:

  • Gemeentelijk publiek vastgoed mag niet geprivatiseerd worden: bent u akkoord?
  • Moet de stad Gent een bank van publieke gronden oprichten om 40% sociaal wonen te realiseren (20% sociale huur, 20% bescheiden wonen)

We kregen vaak de vraag: “Wat is het standpunt van wooncoop?” Wij moesten toch even nadenken.

Volksraadpleging Gent 8 oktober 2023

wooncoop stemt “Ja en Ja” en heeft een “maar”

“Ja en Ja!” Natuurlijk vinden we dat stad Gent het onderste uit de kast moet halen om de Gentse wooncrisis op te lossen. Natuurlijk vinden we dat de stad haar eigen vastgoed daarbij zo goed mogelijk moet inzetten en dat de stad zich moet verbinden tot radicaal hogere ambities op het vlak van betaalbaar wonen.

“Maar,” we vinden de twee vragen nogal sturend voor mogelijke oplossingen van de wooncrisis. We geloven niet dat er een zaligmakende oplossing bestaat. De stad (en de hele maatschappij) kunnen creatiever zijn. Zo kunnen verschillende oplossingen geëxploreerd worden die niet (helemaal) overeenstemmen met de twee vragen, bijvoorbeeld wooncoöperaties. 

We vinden dat de stad in haar queeste meer kan putten uit alle beschikbare energie bij burgers, andere bedrijven en andere overheden.

Kom uit uw kot op 8 oktober

Wij roepen dus alle Gentenaars op om deel te nemen aan de volksraadpleging en twee keer ja te stemmen als signaal naar het stadsbestuur om met een open en creatieve spirit alles uit de kast te halen om de wooncrisis aan te pakken.

“En, o ja,” we hopen natuurlijk dat ook alle andere gemeenten en hogere overheden het signaal van deze volksraadpleging luid en duidelijk ontvangen!

Tot 8 oktober!!

Ontdek de wooncoop bijdrage aan betaalbaar wonen: 

Ontdek het wooncoop antwoord op de vraag: “Wat is eerlijk wonen?”: 

Ontdek de wooncoop bijdrage aan betaalbaar wonen: 

Ontdek het wooncoop antwoord op de vraag: “Wat is eerlijk wonen?”: 

“Voor het eerst sinds lange tijd zit er groei in de markt van huurwoningen in België” (ds 16/1/2021). Meer bedrijven schijnen brood te zien in de verhuur van woningen. Is dit een eerste stap naar een beter evenwicht tussen huren en kopen op de woonmarkt? Dan is dit een belangrijk kantelpunt waarbij de keuzes van vandaag een enorme impact hebben op ons wonen en dus ons leven van morgen.

Een grote huurmarkt in handen van bedrijven heeft twee belangrijke troeven: schaalvoordeel en professionaliteit bij het bouwen en beheren van woningen. Dit kan leiden tot woningen van een hogere kwaliteit aan een lagere prijs, met meer oog voor het milieu en stedenbouw. Goed nieuws dus.

Maar, er gaan ook gevaren van uit. Een doorsnee verhuurbedrijf ziet een woning in de eerste plaats als een plek om kapitaal te bewaren en rendement te genereren. Mogen we dan verwachten dat zo een bedrijf bouwt en beheert op mensenmaat? Bovendien kunnen verhuurbedrijven zulke proporties aannemen dat politiek en burgers er nog maar weinig vat op hebben. Mogen we aanvaarden dat het zo belangrijke thema wonen minder democratisch wordt? En, minstens even belangrijk, een grotere huurmarkt kan leiden tot een verdere tweedeling van de maatschappij. De pakjesbezorger gaat wonen de huurwijk, de IT-consultant gaat wonen in de wijk met eigenaarswoningen.  

Een antwoord op die gevaren kan komen van wooncoöperaties. Een wooncoöperatie is eigenaar van woningen. De bewoners van die woningen en ethische beleggers zijn de aandeelhouders. Net als verhuurbedrijven kunnen wooncoöperaties professioneel werken op een efficiënte schaal. Maar wooncoöperaties hebben extra voordelen: ze zijn doelgedreven in plaats van winstgedreven. Democratie zit er ingebakken want bewoners en beleggers zitten er samen aan het stuur. Ook het werken op mensenmaat zit ingebakken, door de inspraak van bewoners in de bouw en het beheer van hun woningen. 

Last but nog least, in een wooncoöperatie kunnen de pakjesbezorger en de IT-consultant gewoon buren zijn, want een wooncoöperatie biedt financieel maatwerk: de IT-consultant belegt meer centen in de coöperatie en krijgt een financiële deal die eerder op kopen lijkt, de pakjesbezorger investeert minder in de coöperatie en krijgt een deal die meer op huren lijkt. Zo voelen ze zich beiden financieel welkom in dezelfde coöperatieve wijk.

Willen wij als maatschappij dat wonen democratisch en op mensenmaat georganiseerd wordt? Willen wij dat de pakjesbezorger en de it-consultant buren kunnen zijn? Dan moeten we de coöperatieve woonweg durven inslaan. 

Wooncoöperaties zijn in Vlaanderen een heel pril verschijnsel, maar in gidsstad Zürich nemen ze 20% van de woonmarkt in en met ons pionierswerk bij wooncoop bewijzen we dat het ook in Vlaanderen kan. We zijn ervan overtuigd: indien overheden en kredietinstellingen er hun beleid op afstemmen kan coöperatief wonen ook in Vlaanderen boomen en mee zorgen voor beter wonen in een meer democratische, meer inclusieve en meer ecologische samenleving.

Lukas Vanelderen
mede-oprichter, bestuurder wooncoop cv


Nieuwbouwproject Oostenburg in Amsterdam. © Jean-Pierre Jans

Amsterdam gaat als eerste stad in Nederland de woonplicht invoeren voor nieuwe huizen. Dat wil zeggen dat als je een nieuw huis koopt, je daar ook effectief moet gaan wonen. En dat je het niet langer voor veel geld kunt verhuren, zoals nu heel vaak gebeurt. De gemeente voert deze maatregel in om beleggen in huizen tegen te gaan. Er is een woningnood in Amsterdam, en de gemeente wilt niet langer dat mensen daaraan verdienen. Wij bij wooncoop vinden dat een geweldig idee van de Amsterdammers. Want woningen worden veel te vaak gebruikt als belegging. Dat is ook van onze sterkste drijfveren geweest om wooncoop op te richten. Dat wonen terug een recht moet worden, en dus geen financieel middel. Er wordt teveel geprofiteerd van de dure huizenmarkt en de happy few worden er slapend rijk van. Laat ons een voorbeeld nemen aan Amsterdam en ook in Vlaanderen  of tenminste in een aantal grote steden een woonplicht invoeren. Dat zal helpen om woningen stilaan terug betaalbaar te maken.

Voor wie er nog aan dacht te twijfelen: er loopt iets grondig fout op onze woningmarkt. Huizenprijzen gaan door het dak. De groep die droomt van een eigen woning maar die nooit zal kunnen betalen groeit. Huurdersbonden worden overspoeld door huurders wiens huizen nauwelijks onderhouden worden. Volgens de meest recente cijfers behaalt 44 procent van de sociale en 47 procent van de private huurwoningen niet eens de minimale kwaliteitsnormen.

Met de gemeenteraadsverkiezingen in zicht lijken zowat alle politieke partijen het probleem ter harte nemen. Het is echter opvallend dat het steeds om een discours gaat waarbij de woonproblematiek gebruikt wordt om de tegenpartij slecht beleid te verwijten. Oplossingen om het probleem ten gronde aan te pakken worden nauwelijks voorgesteld. Geen van de partijen blijkt oog te hebben voor innovatieve, creatieve oplossingen voor het woonvraagstuk. Die bestaan nochtans. Er zijn systemen waarbij burgers de bovengenoemde problemen zelf en samen aanpakken. Met succes overigens.

Hoe dan? Op verschillende plekken in het land hebben burgers samen coöperaties opgericht waarmee panden aangekocht worden en nieuwe projecten worden gerealiseerd. Wie deze panden of projecten wil bewonen moet niet kiezen tussen huren of kopen. Huurders van de coöperatie zijn mede-eigenaar van de coöperatie en huren dus van zichzelf. De huurprijs van de woningen wordt niet bepaald op basis van factoren als populariteit van de stad, ligging van de woonst of speculatie. In plaats daarvan wordt de huurprijs berekend op basis van de effectieve kost: wat afbetaald moet worden plus de kosten om het in een goede staat te houden. Wanneer panden eenmaal afbetaald zijn kan de huurprijs naar omlaag.

De huur gaat niet verloren aan een onbekende huisbaas. Als een huurder vertrekt krijgt die een deel van de afbetalingskost terug in de vorm van aandelen. Als mede-eigenaars beslissen ze bovendien steeds mee over wat met hun woonst of woonproject gebeurt en worden geen beslissingen boven hun hoofd genomen. Coöperatie wooncoop doet dit nu al in Gent en Brugge, met zes projecten voor 70 bewoners. Een voorzichtige start maar met een bijzonder groot potentieel.

Het is met andere woorden mogelijk om het hierboven geschetste negatieve verhaal – de wooncrisis en wie daarvoor verantwoordelijk zou zijn – te vervangen door een positief verhaal. Er zijn meer keuzes dan die tussen kopen of huren. Het is mogelijk om op te houden vastgoed te zien als een investering die kost wat kost moet opbrengen. Een woonst, een basisrecht dat zelfs is opgenomen in de universele verklaring voor de rechten van de mens, moet niet langer gezien worden als financieel product. Luister en werk samen beste politici, met de creativiteit van uw burgers.

Karel Lootens, mede-oprichter van wooncoöperatie wooncoop

<verschenen op de opiniestuk in De Standaard op 10/10/18>