Voor wie er nog aan dacht te twijfelen: er loopt iets grondig fout op onze woningmarkt. Huizenprijzen gaan door het dak. De groep die droomt van een eigen woning maar die nooit zal kunnen betalen groeit. Huurdersbonden worden overspoeld door huurders wiens huizen nauwelijks onderhouden worden. Volgens de meest recente cijfers behaalt 44 procent van de sociale en 47 procent van de private huurwoningen niet eens de minimale kwaliteitsnormen.
Met de gemeenteraadsverkiezingen in zicht lijken zowat alle politieke partijen het probleem ter harte nemen. Het is echter opvallend dat het steeds om een discours gaat waarbij de woonproblematiek gebruikt wordt om de tegenpartij slecht beleid te verwijten. Oplossingen om het probleem ten gronde aan te pakken worden nauwelijks voorgesteld. Geen van de partijen blijkt oog te hebben voor innovatieve, creatieve oplossingen voor het woonvraagstuk. Die bestaan nochtans. Er zijn systemen waarbij burgers de bovengenoemde problemen zelf en samen aanpakken. Met succes overigens.
Hoe dan? Op verschillende plekken in het land hebben burgers samen coöperaties opgericht waarmee panden aangekocht worden en nieuwe projecten worden gerealiseerd. Wie deze panden of projecten wil bewonen moet niet kiezen tussen huren of kopen. Huurders van de coöperatie zijn mede-eigenaar van de coöperatie en huren dus van zichzelf. De huurprijs van de woningen wordt niet bepaald op basis van factoren als populariteit van de stad, ligging van de woonst of speculatie. In plaats daarvan wordt de huurprijs berekend op basis van de effectieve kost: wat afbetaald moet worden plus de kosten om het in een goede staat te houden. Wanneer panden eenmaal afbetaald zijn kan de huurprijs naar omlaag.
De huur gaat niet verloren aan een onbekende huisbaas. Als een huurder vertrekt krijgt die een deel van de afbetalingskost terug in de vorm van aandelen. Als mede-eigenaars beslissen ze bovendien steeds mee over wat met hun woonst of woonproject gebeurt en worden geen beslissingen boven hun hoofd genomen. Coöperatie wooncoop doet dit nu al in Gent en Brugge, met zes projecten voor 70 bewoners. Een voorzichtige start maar met een bijzonder groot potentieel.
Het is met andere woorden mogelijk om het hierboven geschetste negatieve verhaal – de wooncrisis en wie daarvoor verantwoordelijk zou zijn – te vervangen door een positief verhaal. Er zijn meer keuzes dan die tussen kopen of huren. Het is mogelijk om op te houden vastgoed te zien als een investering die kost wat kost moet opbrengen. Een woonst, een basisrecht dat zelfs is opgenomen in de universele verklaring voor de rechten van de mens, moet niet langer gezien worden als financieel product. Luister en werk samen beste politici, met de creativiteit van uw burgers.
Karel Lootens, mede-oprichter van wooncoöperatie wooncoop
<verschenen op de opiniestuk in De Standaard op 10/10/18>